Bitwa pod Curtea de Argeş 25 listopada 1600 r.

Wiadomości o tej bitwie zawiera artykuł internetowy Radosława Sikory:
http://www.kresy.pl/kresopedia,historia,rzeczpospolita?zobacz/curtea-de-arges-1600-roku-bitwa-o-rumunie#
Niestety liczebność sił polskich w tym tekście nie została oddana zbyt precyzyjnie.
Zacznijmy zatem od składu sił polskich wg relacji Jarosza Otfinowskiego. Po przedstawieniu, w formie wiersza, mowy hetmana Zamoyskiego do wyznaczonego na wodza sił polskich starosty kamienieckiego Jana Potockiego, następowało takie wyliczenie -  w formie dokończenia tejże mowy:

Idź szczęśliwie: Potoccy przy tobie zostaną

Bracia twoi/ każdy z swą rotą popisaną.

Siostrzeniec ktemu czwarty: Struś y Kalinowski

Powinni/ Kniaź Porycki/ Temruk y Tarnowski/

Który tam niech zostanie starszym Multańskiego

Woyska przy Symeonie: rota Buczackiego

Z tobą idzie/ y Golski/ y Pożarowskiego

Chorągiew/ y pięćdziesiąt koni Milewskiego.

Świerski/ y ci którym są roty naznaczone 

W Multaniech/ towarzystwo od was zaciągnione

Mieć maią. Przydam ktemu y Łastowieckiego/

Z pułtorą sta piechoty/ także Średzińskiego

Ze dwiema sty/ tylóż ich Łysakowski wiedzie:

Gdeszyński y Gorecki z chęci swoiey iedzie (1).

Jeśli porównamy te zapisy ze składem wojska Zamoyskiego ustalonym w bitwie telezyńskiej przez Skorupę to okaże się że skład sił polskich wyglądał tak (literą k oznaczono choragwie lub te części chorągwi, które opłacono z pieniędzy publicznych) (2):

•  pisarz polny koronny, starosta kamieniecki Jan Potocki                    200 husarii, k
•  Jakub Potocki                                                                                 100 husarii, k
•  podczaszy kamieniecki Andrzej Potocki                                          100 husarii, k
•  Stefan Potocki                                                                                100 husarii, k
•  kasztelan halicki Jerzy Struś                                                             200 kozaków, k
•  Walenty Kalinowski                                                                        100 husarii
•  kniaź Janusz Porycki                                                                       100 husarii, k
•  Temruk Szymkowicz                                                                       100 kozaków, k
•  Jan Tarnowski                                                                                 100 husarii, k (3)
•  Jan Tarnowski                                                                                   ?   wojsk multańskich
•  Jan Krzysztof Buczacki                                                                    200 husarii, (150 k) (4)
•  wojewoda podolski Stanisław Golski                                               200 kozaków, k
•  wojski trembowelski Jan Golski                                                100-200 kozaków
•  Pożarowski                                                                                         ?  kozaków,
•  Mileski                                                                                               50 kozaków, k (?)
•  Świerski                                                                                               ?
•  starosty kamienieckiego pod wodzą Mikołaja Łasztowieckiego          150 piechoty (100 k) (5)
•  Średziński                                                                                         200 piechoty, k
•  Łysakowski                                                                                      200 piechoty, k
•  poczet Krzysztofa Gdeszyńskiego                                                       ?
•  poczet Stanisława Górskiego (?-jeśli Gorecki jest tożsamy z Górskim) ?

Razem w samych oddziałach, których liczebności jesteśmy pewni, otrzymamy 1000 husarii, 650-750 kozaków i 550 piechoty. Do tego dochodziła jedna chorągiew kozacka, jedna niezidentyfikowana (być może też kozacka) i 2 poczty ochotnicze, razem zapewne do 300 koni co da nam, z już podliczonymi, około 2500-2600 etatów.

Przebieg przemarszów przed i pobitewnych, a także walki znów opisuje Otfinowski:

Straż przed nami/ która się w dwóch milach ści(e)rała
Z ich strażą/ a za nami idą lekko działa.
Śnieg był/ który nam trochę pokazował drogi:
Noc nas tai/ a ciepła dodaie Mars srogi.
Między góry idziemy/ gdzie ciasne przechody/
Wąskie drogi/ przez Ardzisz rzekę bystre brody.
Czekamy w iednym polu/ przy dębowym lesie/
Na działa: z przedniey straży ieden nam wieść niesie/
Że Udra z woyskiem w Mieście/ iuż iest ostrzeżony:
(Starosta stęka/ w śniegu chorobą wzruszony)
Idziem zarazem cicho/ w lewo zostawiamy
Baban Owaka (6) w dole/ ogień postrzegamy.

Robiło się jasno, gdy Polacy dotarli w pobliże Curtea de Argeş. U Otwinowskiego opis jego położenia:

Już iuż/ słoneczne zorza w górę się wydaią/
Już gwiazdy w iasnym Niebie widzieć się nie daią:
Oto nadchodzim Ardzisz (7)/ przy górze sadzony/
Dołmi od nas/ a z boku rzeką okrążony 
Most był/ do miasta w prawo/ a góry wysokie
W lewo/ rzeki w pośrodku płynęły głebokie:
Placu między górami mało zostawało/
Przez bystre rzeki często brodzić się musiało.

Potocki nie miał zamiaru atakować wprost przez rzeki pod miastem, gdzie przeciwnik przygotował zasadzki, wiec poprowadził swe wojska w lewo, obok gór, przez rzeki i zarośla:

Udra zaś z miasta wyszedł/ zdrady zarzywaiąc/
Chciał z przodu w nas uderzyć/ w Miasto spodziewaiąc
Żeśmy prosto iść mieli. A nas pod górami
Przez rzeki Hetman wiedzie gęstemi chróstami.

Gdy Polacy przeprawili się przez wodę i zarośla wypadli na pole pod miastem. Idące z przodu oddziały zdoałały po 4 szarżach zmusić wroga do ucieczki, a następnie, wzmocnione przez nadchodzące posiłki, ruszyły w pościg:

Przedni ludzie zastaią Udrę z Woyskiem w sprawie/
Czynią z obu stron okrzyk/ stawi się łaskawie
Mars krwawy/ trzykroć mężnie z nami się podkali/
Czwarty raz sprośnie w góry tyły swe podali.
Następuią posiłki/ sieką ze wszey strony/
Gęsty trup/ po dolinach w chrościech położony.
Ten kopiią przebity/ ten zginął od rany/
Spadł z konia/ do ostatka końmi podeptany.

W trop za pobitym i rozproszonym po górach i zaroślach wrogiem wysłano później jeszcze piechotę:

Piechota w bród przez rzekę/ puszczaią zagony
Po chrościech/ górach/ potym odwrót otrąbiony.

Przeprawy przez rzeki o stromych brzegach dały się we znaki kawalerii, która odpoczywając pod miastem, doczekała się roztopów:

Chciał Potocki za nimi/ lecz konie zemdlone
Prędko w brzeżystych rzekach idąc pochromione.
Wytchnąć się zda pod Miastem. Jak słońce rozgrzało
Śnieg/ staiał/ błoto po brzuch/ koniom zostawało.

Wreszcie Otfinowski podsumowuje walki:

Po(d) siedm tysięcy ludzi z Udrą było. Ale
Tysiąc pięćset ich zbito: a sam uszedł wcale:
Siedmnaście Chorągwi odiętych. Z naszego
Woyska pieszy był zabit/ raniono drugiego

Jak wynika z wskzanego artykułu Sikory7000 liczyło całe wojsko mołdawskie, a Udra miał z tego do dyspozycji tylko 4000, pozostali zostali przy Michale.

Hospodar multański, Michał Waleczny, znajdował się w czasie bitwy ok. 14 km od miejsca jej stoczenia. Na wieść o klęsce umyka głębiej w góry, ścigany przez wyprawionych przez Potockiego ludzi nowego hospodara multańskiego Szymona Mohiły, dowodzonych przez Tarnowskiego:

Michał w Rudzie dwie mili ztamtąd był przez góry
Ostrzeżony: od Udry umyka swey skóry/
Przez Olchę uciekaiąc. Weta Chocińskiego
Nazaiutrz wyprawuie/ za nim Tarnowskiego:
Z ludźmi hospodarskimi/ który tuż pognany
Działa miece/ tnie w góry/ iuż z ziemie wygnany

Wkrótce jednak pościg wraca, Potocki odchodzi ku Pirestowi, a po kapitulacji Udry z innymi panami multańskimi, którzy uznają władzę Mohiły wojsko koronne wraca do Polski:

(1) Powodzenia niebespiecznego ale szczęśliwego Woyska I. K. M. przy I. M. Panu Staroście Kamienieckim w Multaniech, opisanie prawdziwe. Przez Jarosza Otfinowskiego. Roku/ 1600, Kraków 1601.
(2) Dariusz Skorupa, Bitwa pod Bukowem 20 października 1600 r., w: Staropolska sztuka wojenna XVI-XVII wieku, red. Mirosław Nagielski, Warszawa 2002, s. 38-42.
(3) D. Skorupa, op. cit., s. 39, twierdzi, że była to rota kozacka ale nie oznacza jej jako państwej i nie podaje argumentu za tym, że była kozacką, widocznie więc myli się w jej identyfikacji, gdyż dokument pt. Wojsko wszystko spisane, które pogromiło Michała wojewodę multańskiego, w: Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, z. 5, Warszawa 1961, s. 172, podaje pana Kalinowskiego usarzów koni 100.
(4) D. Skorupa, op. cit., s.40, podaje na podstawie rachunku sejmowego 150 koni ale Wojsko wszystko spisane... 200 koni. Nie można wykluczyć, że oprócz państwowych Buczacki utrzymywał 50 dodatkowych koni z prywatnej kiesy.
(5) Podobna historia jak w przyp. 4.
(6) Chodzi o Babę Nowaka.
(7) Argeş.